Pseudoniemen, vervalsingen en misverstanden in de kunsthandel

In 2023, net nadat ik mijn kunsthandel begon en kort na mijn afstuderen aan de Universiteit Leiden als kunsthistoricus, kocht ik online een kunstwerk dat gesigneerd was met de naam Charles Leickert (Brussel 1816 – Mainz 1907). Binnen drie dagen vond ik exact hetzelfde schilderij terug in de verkoopgeschiedenis van Catawiki, maar dit keer gesigneerd met “Corver” op de achterkant van het bootje. Gezien de leeftijd van het werk en de exacte compositie, was het duidelijk hetzelfde schilderij.

Ik reed direct naar mijn restaurateur, die werkt samen met gerenommeerde kunsthandels én het Rijksmuseum, en vroeg hem naar de authenticiteit van de signatuur. Hij haalde zijn blauwe lamp tevoorschijn en zei:

“Inna, het signatuur is ingekrast. De vervalser wist dat als hij het met olieverf zou aanbrengen, men bij technisch onderzoek zou ontdekken dat het om moderne olieverf gaat.”

Bovendien zijn de figuurtjes te rigide geschilderd. Leickert was een getalenteerde kunstenaar; zijn figuren zijn dynamisch en levendig. Ik heb vorige week nog een schilderij van Leickert laten restaureren, en er zijn talloze werken van hem door mijn restaurateurs behandeld. Dit is géén werk van hem.

    Zelf zag ik ook dat de letter “f” ontbrak (lees mijn andere post over de betekenis van “f” in die tijd).

Wie was Corver?

In de kunstgeschiedenis komt het vaak voor dat een zoon dezelfde naam draagt als zijn vader. Om verwarring te voorkomen, koos men soms een pseudoniem. “Corver” is het pseudoniem van Jacob Jan Spohler, de zoon van Jan Jacob Spohler. Dit fenomeen zien we ook bij Hermannus Koekkoek (sr. & jr.).

Als verzamelaar is het belangrijk te weten dat het prijsverschil tussen werken van vader en zoon kan oplopen tot tienduizenden euro’s.

• Jan Jacob Spohler (1811–1866) was de vader van Jacob Jan Spohler (1837–1923).

• De werken van Jan Jacob Spohler vallen in een hogere prijscategorie (vaak rond de €30.000), mede omdat hij een tijdgenoot was van Charles Leickert.

• Werken van de zoon, onder het pseudoniem Corver, liggen in de prijsklasse van €1.500 tot €6.500. Dat is een aanzienlijk verschil (al kunt u bij een kunsthandelaar altijd onderhandelen over de prijs).

Na deze vervalsing was het schilderij in feite waardeloos geworden. Er waren immers veel schilders in die tijd die wintertaferelen schilderden. Ik heb het werk teruggebracht en kreeg mijn geld terug.

Hoe navigeer je als verzamelaar door het kunstlandschap?

De kosten van technisch onderzoek zijn hoog en kunnen de waarde van het schilderij ruimschoots overschrijden. Wat raad ik aan?

• Koop catalogi van de kunstenaar en controleer of het werk erin staat.

• Bestudeer jarenlang de werken van een kunstenaar om zijn handschrift te leren herkennen.

• Wees kritisch, want zelfs musea hebben fouten gemaakt in hun aankoopbeleid (zie YouTube-video’s over vermeende Vermeers en de vervalser Han van Meegeren).

Zelfs als een werk in een catalogus staat, blijft voorzichtigheid geboden. Er zijn zeer goede vervalsers. Zo weten we dat er in opdracht van “Pistooltje Paul” vele werken zijn vervalst — maar dat is een ander verhaal. Ik schrijf hierover in een aparte post.

🎨 Vervalsing van signatuur Het originele schilderij was gesigneerd met “Corver” op de achterkant van het bootje—een pseudoniem van Jacob Jan Spohler, de zoon van Jan Jacob Spohler. Deze signatuur werd verwijderd, en in plaats daarvan werd de naam Charles Leickert ingekrast in het schilderij. Leickert is een veel bekendere en duurdere kunstenaar, dus het doel was duidelijk: de waarde van het werk kunstmatig verhogen.

Dit signatuur op de foto is dus weg geschilderd.